articles - biographie - actualité
TIJD
08-01- 2004
ELK NIEUW MEDIUM DRAAGT HET VORIGE IN ZICH
Elk nieuw medium draagt het vorige in zich. Geen
krant zonder telegraaf, geen radio zonder krant, geen televisie zonder
radio en geen internet zonder televisie. Als er dus sprake is van mediakunst,
bestaat die dankzij kunstenaars uit vroegere disciplines die de grenzen
van de nieuwe media aftastten voor de volgende generaties gebruikers.
Er waren geen filmmakers voor de cinema, maar wel beeldhouwers of theatermakers
en schrijvers. Er waren geen internetkunstenaars voor het internet, maar
wel filmmakers, muzikanten of schilders_ Ik moest eraan denken bij nieuw
werk van Nicolas Clauss dat sterke verwantschappen vertoont met zijn analoge
landgenoot Fernand Leger.
De Franse schilder Fernand Leger was gefascineerd door de techniek van de nieuwe media. In zijn tijd - de jaren twintig - was dat de cinema. Na een gesmaakte samenwerking met Abel 'Napoleon' Gance maakte hij in 1924 zijn eerste en enige eigen film, 'Le Ballet Mecanique'. Zonder geluid en in zwart-wit toont hij de absurditeit van de handelingen die zich dagelijks eindeloos herhalen. Beelden worden gesublimeerd, fragmenten uitvergroot, voorwerpen geabstraheerd. Leger laat het louter figuratieve achter zich en concentreert zich voor de constructie van zijn nieuwe realiteit op fotografische en ritmische effecten. Vandaag had Leger vast voor een computer gekozen. De lus, het fragment, de steeds weerkerende sequens van dezelfde banale beelden is een techniek die we zo dikwijls zien op onze computers, in advertenties, in filmpjes, in kunst.
De Franse schilder Nicolas Clauss ruilde vier jaar geleden zijn penselen definitief voor een computer. Hij was toen mee de initiatiefnemer van de populaire website 'lecielestbleu.com'. Dat was een soort digitale ark van Noach, waarop vreemde en bekende dieren, planten en objecten door de bezoekers tot leven worden gebracht. Een jaar later liet hij de met prijzen overladen site al achter zich om zich volledig te wijden aan zijn eigen 'flyingpuppet.com', waar intussen een vijftigtal werken van zijn hand te zien zijn.
Flash
Clauss is heel handig met Flash, de commerciele software die beelden, geluiden en teksten combineert in een dynamisch interactief geheel. Uiteraard blijven de invloeden en collagetechnieken uit zijn schildersverleden zichtbaar, maar toch gaat zijn aandacht nu meer uit naar de dynamische kunsten van dans en muziek. Een van de hoogtepunten uit zijn nog korte blitzcarriere is 'somnambules.net', een choreografie in twaalf episodes en evenveel preludes, in samenwerking met Jean-Jacques Birge (voor de muziek) en Didier Silhol (voor de choreografie).
Toch is het niet dit mechanische ballet dat me deed denken aan het tachtig jaar oude werk van Fernand Leger. Het is in 'Jumeau Bar' dat Clauss bijna letterlijk de tijd en de techniek van Leger evoceert. Hij noemt dit werk zelf een 'court-metrage champetre', of vrij vertaald een 'plattelandskortfilm'. In zwart-wit, met artificiele (arty?) krassen over het beeld zien we alledaagse handelingen, herhaald en uitvergroot. Het geheel speelt zich af rond de toog van de Jumeau Bar, waar twee vrienden een koffie drinken en misschien ook een partijtje tafelvoetbal spelen. Steeds weer worden dezelfde kopjes en dezelfde glazen gevuld. Telkens weer veegt hetzelfde doek het zink van de toog proper. Ontelbare keren gaat de drank naar de mond van de klant.
Er zit een zeker determinisme in de ritmische terugkeer van de handelingen, maar ook een voorgeprogrammeerde toevalsfactor. In tegenstelling tot de film van Leger liggen de volgorde, de duur en zelfs de richting van de sequenties hier niet vast, maar worden ze bepaald door de gebruiker die met de muis over de beelden glijdt. Bij Clauss is het de bezoeker die met de muis de context van het werk bepaalt. In '3 etudes' worden het beeld en geluid onscherper als de cursor dichterbij komt. Zo leert Clauss de gebruiker afstand te nemen van de situatie om ze beter te kunnen zien. Hij leert bezoekers af direct door te klikken, maar wil ze eerst doen exploreren, letterlijk aftasten.
Voor Clauss (en vele andere Flash-programmeurs) zijn de muis en de cursor een tactiele interface. De plaats van de cursor - die in vele gevallen moeilijk te zien of zelfs onzichtbaar is - bepaalt het perspectief. In 'Scalpel' zien we een hoofd in een ets, een rontgenfoto of een echte foto afhankelijk van de hoek die we kiezen. In 'One day on the air' ervaren we de akoestische ruimte van het Franse radiolandschap anders naargelang van de plaats vanwaar we luisteren. En als we met de muis over het zelfportret van de kunstenaar glijden, verandert het haar op zijn hoofd en gezicht oncontroleerbaar.
Filmpubliek
Dit werk is gemaakt voor het internet, maar wordt zeer gesmaakt door een filmpubliek. Het is opvallend hoe dikwijls Clauss zijn werk voorstelt op filmfestivals. Maar er zijn nog zekerheden, want vorige maand werd de Franse kunstenaar gekozen als 'artist in residence' door de gerenommeerde Amerikaanse net-artsite 'turbulence.org'. Die site toont nu een beknopte selectie van zijn werk. Acht werken van de jongste 18 maanden laten de veelzijdigheid van de kunstenaar zien. Ze geven een dwarsdoorsnede die laat zien waar Clauss zijn inspiratie haalt. Uit de actualiteit en de geschiedenis van de media, maar ook uit de intimiteit van vrienden en kennissen rondom zich.
'Heritage' vermengt beelden en geluiden van de oude en de jonge Bush tot een bangelijk portret - vader en zoon versmelten hier als Siamese tweelingen in elkaar, verschillende periodes en situaties creeren een soort schizofreen collectief bewustzijn. Jong en oud, thuis en op het werk, paarden en speeches, kinderen en dieren,_ het is allemaal even belangrijk voor een volledig beeld. 'Scalpel' is een portret van een ernstig zieke vriend. 'Le cri' recombineert werk van Munch, Bacon en Stockhausen. 'Les dormeurs' gebruikt een tekst van Rimbaud voor een verhaal over de absurditeit van de oorlog. Allemaal komen deze werken in Clauss' eigen digitale collagetechniek, waarin verf, foto's, bewegingen en muziek samenkomen in interactieve tableaus, zoals Leger zelf ze vast ook wel had gewild.
www.lecielestbleu.com
www.flyingpuppet.com
www.somnambules.net
www.turbulence.org/studios/clauss
Pieter VAN BOGAERT
